Beleggen tijdens de Tweede Wereldoorlog met Tante Betje

De eerste week van mei is altijd een gedenkwaardige week. We staan stil bij de Tweede Wereldoorlog en gedenken de gevallenen, waarna we de vrijheid vieren. In het kader van deze herdenkingen staan we in deze special stil bij een aantal opmerkelijke facetten van beleggen tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Wat gebeurde er met beleggingen in de Tweede Wereldoorlog?

In herinnering aan de Tweede Wereldoorlog zijn verschrikkingen nooit ver weg, concentratiekampen, honger, armoede, deportaties en bloembollen die gegeten worden zijn vaak het beeld. Daar past geen beeld bij van een levendige beurshandel, maar schijn bedriegt. De beurs was tijdens de Tweede Wereldoorlog een bijzonder druk en florerend geheel. Er werd druk gehandeld en door de ontzaglijke prijzen wegens schaarste waren de winsten van fabrieken enorm en daardoor was beleggen interessant.

Hoe werden de Joodse effecten behandeld?

Allereerst is het belangrijk om te realiseren dat de effecten toen nog letterlijk op papier werden verhandeld. De Joodse aandeelbewijzen (dus de papieren) werden net als alle andere bezittingen door de Duitsers geconfisqueerd. Dat kon sluw, wegens een ´vrijwillige´ verkoop tegen een lage prijs, al dan niet in combinatie met de belofte op vrijgeleide, voedselbonnen, protectie etc. maar soms ook keihard door inbeslagname of ontruiming na afvoer van deportatie. De aandelen werden vervolgens door de Duitsers op de beurs verhandeld en deze effecten waren voor een deel de motor achter de beurshandel. Zoals zo vaak waren er ook hier Nederlandse handelaren die er geen bezwaar tegen hadden om mee te doen aan de handel.

Wie was Tante Betje?

Tante Betje was de codenaam voor de grootste bankroof uit de geschiedenis. In de kluizen van De Nederlandsche Bank, onder leiding van Meinoud Rost-Van Tonningen, lagen de Nederlandse staatspromessen, papieren schuldbekentenissen van de staat. Met de Persoonsbewijzencentrale (een verzetsorganisatie die de persoonsbewijzen vervalste) wordt een vernuftig plan gesmeed om het promessepapier na te maken en valse promesses te maken en die met medewerking van binnenuit om te ruilen voor de echte promesses met een waarde van liefst honderdduizend gulden per stuk. Dit alles met medeweten van de regering in ballingschap in Londen. De initiator van deze actie liet zelfs via radio Oranje een codeboodschap door de regering uitzenden waarin zij garandeerden dat na de Oorlog de schulden zouden worden terug betaald… Tante Betje slaagde!

4 mei: eerbetoon aan Walraven van Hall

De grote initiator (samen met broer Gijs) achter operatie Tante Betje en leidend verzetsman in het Beurscircuit was Walraven van Hall. Als bankier had hij vrij toegang tot de Beurs en besprak daar veel legale en illegale bank- en beursactiviteiten. Helaas werd hij in januari 1945 verraden door een jonge verzetsgenoot die na opgepakt te zijn ‘doorslaat’ tijdens een gruwelijk Duits verhoor. De Duitsers vallen op 27 januari  een topvergadering van het verzet binnen en nemen 8 topverzetsmannen mee, waaronder Walraven van Hall. Op 10 februari, de verjaardag van Van Hall wordt een Duitser doodgeschoten in Amsterdam. Slechts 2 dagen later executeren de Duitsers als represaille 8 gevangenen waaronder Van Hall.

Na de oorlog volgt erkenning doordat onder andere broer Gijs van zijn heldendaden getuigt. Postuum ontvangt hij het Verzetskruis, Medal of Freedom en Yad Vashem-onderscheiding. Tegenwoordig is er op Beursplein 5 nog steeds een gedenkmaquette die aan Wally van Hall herinnert. Opdat wij nooit vergeten …